‘แตน’ เป็นแมลงชนิดหนึ่งในวงศ์ Vespidae มีหลายชนิดในประเทศไทย พบได้ทั่วไปในบริเวณที่มีต้นไม้ ดอกไม้ หรือแหล่งน้ำ หากถูกต่อย จะได้รับพิษที่ทำให้คนมีอาการเจ็บปวด บวมแดง และคันได้ วันนี้เราจึงมีข้อมูลดี ๆ มาบอกกันว่าหากโดนแตนต่อย ต้องปฐมพยาบาลเบื้องต้นอย่างไร เพื่อให้ปลอดภัยและป้องกันอันตรายได้ดีที่สุด 

อันตรายจากการโดนแตนต่อย

พิษของแตนประกอบด้วยสารเคมีหลายชนิด เช่น กรดฟอร์มิก (Formic acid) ฮีสตามีน (Histamine) และเซโรโทนิน (Serotonin) สารเคมีเหล่านี้สามารถกระตุ้นให้ร่างกายเกิดปฏิกิริยาตอบสนอง เช่น การบวมแดง คัน และปวดแสบร้อน หากโดนแตนต่อยแล้วปฐมพยาบาลถูกวิธี อาการเหล่านี้มักหายไปเองภายใน 1-2 วัน แต่หากมีอาการรุนแรงหรือแพ้พิษของแตน อาจเกิดอาการแพ้รุนแรง เช่น หายใจลำบาก หน้าบวม คลื่นไส้ อาเจียน ความดันโลหิตต่ำ ช็อก และเสียชีวิตได้ โดยอาการแพ้พิษแตน แบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก คือ

● อาการแพ้แบบเฉียบพลัน เกิดขึ้นทันทีหรือภายใน 1 ชั่วโมงหลังจากถูกแตนต่อย อาการอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้

● อาการแพ้แบบเรื้อรัง เกิดขึ้นหลังจากถูกแตนต่อยหลายครั้ง อาการอาจไม่รุนแรงเท่าอาการแพ้แบบเฉียบพลัน แต่อาจทำให้รู้สึกไม่สบายตัวได้

หลังโดนแตนต่อย ควรปฐมพยาบาลเบื้องต้นอย่างไรดี?

1. รีบล้างแผลด้วยน้ำสะอาดและสบู่ เพื่อขจัดพิษออกจากร่างกาย สบู่จะช่วยละลายไขมันที่เคลือบอยู่รอบ ๆ เหล็กในของแตน ทำให้เหล็กในหลุดออกได้ง่ายขึ้น

2. ใช้เทปกาวใสปิดบริเวณที่ถูกต่อย แล้วดึงเหล็กในออกอย่างระมัดระวัง หรือใช้สันมีดหรือขอบบัตรเครดิตเขี่ยเหล็กในออก เหล็กในของแตนมีเขี้ยวขนาดเล็กที่ฝังอยู่ในผิวหนัง หากไม่ดึงเหล็กออก อาจทำให้พิษของแตนยังคงอยู่ในร่างกายและทำให้เกิดอาการรุนแรงขึ้นได้

3. ประคบเย็นบริเวณที่ถูกต่อยด้วยน้ำแข็งหรือผ้าเย็นเป็นเวลา 15-20 นาที เพื่อลดอาการบวมและปวด น้ำเย็นจะช่วยให้หลอดเลือดหดตัวและลดการไหลเวียนของเลือดไปยังบริเวณที่ถูกต่อย ทำให้อาการบวมและปวดลดลง

4. รับประทานยาแก้ปวด เช่น พาราเซตามอล เพื่อบรรเทาอาการปวด ยาแก้ปวดจะช่วยระงับสัญญาณปวดจากสมอง ทำให้รู้สึกปวดน้อยลง

5. รับประทานยาต้านฮิสตามีน เช่น ไดเฟนไฮดรามีน เพื่อบรรเทาอาการคัน ยาต้านฮิสตามีนจะช่วยยับยั้งการปล่อยสารฮีสตามีน ซึ่งเป็นสารที่ทำให้เกิดอาการคันได้

แต่หากโดนแตนต่อยและปฐมพยาบาลเบื้องต้นแล้ว อาการยังไม่ทุเลาลง อีกทั้งยังมีอาการเหล่านี้เพิ่ม ควรรีบไปพบแพทย์ทันที

● มีอาการแพ้รุนแรง เช่น หายใจลำบาก หน้าบวม คลื่นไส้ อาเจียน ความดันโลหิตต่ำ ช็อก

● มีอาการบวมแดง คัน หรือปวดบริเวณที่ถูกต่อยมาก

● มีอาการบวมแดงหรือคันบริเวณอื่น ๆ ร่วมด้วย

และนี่คือวิธีรับมือเมื่อถูกแตนต่อย รวมทั้งวิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นที่คุณก็ทำเองได้ง่าย ๆ ศึกษาเป็นวิทยาทานไว้